Reisvaccinaties

Reizen is heel gewoon geworden, ook naar hele verre landen. Daarbij is het mogelijk dat de reiziger in contact komt met ziektes die bij ons niet voorkomen, en waarvoor we dus gevoeliger zijn. Het is goed daar aan te denken en je voorzorgen te nemen. Wie daarvoor bij de dokter te rade gaat, krijgt wellicht ook het advies voor vertrek een aantal vaccinaties te ondergaan. Welke vaccins er zoal aangeraden worden en hoe zinvol ze zijn willen we hierbij even op een rijtje zetten.

Ga direct naar:

Buiktyfus / Cholera / Difterie / Gele koorts / Hepatitis / Influenza / Malaria / Mazelen - Bof - Rubella

Meningokokken / Pneumokokken / Polio / Tetanus / Vlektyfus

BUIKTYFUS

Dit is een infectie van het spijsverteringsstelsel die ontstaat door eten of drinken dat besmet is met Salmonella. Men kan de ziektekiemen dragen en in de stoelgang uitscheiden zonder zelf ziek te zijn. Het risico op infectie op reis is zeer gering (6 gevallen per miljoen reizigers). Tyfus is een ziekte die bij ons vrijwel alleen voorkomt door import uit andere landen, vooral Peru, India, Chili, Indonesië, Noord-Afrika. De belangrijkste maatregel is een hygiënische behandeling van het voedsel. De behandeling van de ziekte is geen probleem, maar zonder behandeling kan het sterftecijfer oplopen tot 15%.

Vaccineren kan zowel met een levend als met een dood vaccin.

De studies over de werkzaamheid van het vaccin zijn nogal onbetrouwbaar, omdat ze meestal in een gebied zijn uitgevoerd waar de ziekte voorkomt. Het was dan ook vaak onmogelijk te besluiten of de antistoffen die een persoon had van het vaccin afkomstig was of van de ziekte zelf. In verschillende studies werd zelfs helemaal geen bescherming vastgesteld, vooral dan bij reizigers of bij kleine kinderen. In een Nederlands ziekenhuis waren op 39 tyfuspatiënten er 18 met zekerheid gevaccineerd, en van 10 kon men het niet zeker zeggen. Bovendien geldt eventuele immuniteit enkel bij besmetting met een klein aantal bacteriën, terwijl dit er bij voedselbesmetting heel veel zijn en de bescherming dus niet op gaat. Het orale (langs de mond ingenomen) vaccin moet bovendien in de koelkast bewaard worden, anders verliest het zijn werkzaamheid.

Verwikkelingen van de vaccinatie omvatten: lokale zwelling en roodheid, pijn, koorts, verlammingen, zenuwontstekingen, vermoeidheid, gewrichtspijnen, hersenvliesontsteking.

Antibiotica mogen slechts gestart worden één week na vaccinatie, het orale poliovaccin (OPV) Sabin mag slechts na drie dagen, antimalariapillen na 24 uur.

Het vaccin wordt niet gegeven bij ernstige maag-darmklachten of infecties, bij koorts, bij verminderde weerstand, bij zwangerschap.

CHOLERA

Ook cholera is een darminfectie die men kan oplopen door besmet voedsel of drinken. Ook hier is dus de eerste boodschap: een scrupuleuze hygiëne op gebied van voeding als men in bedreigde gebieden vertoeft. Een beperkte besmetting is niet noodzakelijk een catastrofe: een gezond persoon kan meer dan een biljoen bacteriën dragen zonder ziek te worden.

Er bestaan verschillende vaccins, maar geen van allen is deugdelijk. Of ze werken slechts voor korte tijd, slechts bij personen met een bepaalde bloedgroep, voor bepaalde types ziekteverwekkers. Kortom, de efficiëntie is erg gering, en veel vaccinatiecentra raden het vaccin daarom niet langer aan.

Vaccinatie voorkomt ook niet dat iemand drager wordt van de bacterie, en dus ook niet dat hij de ziekte verder kan verspreiden. Sedert 1973 mag het vaccin in elk geval door geen enkel land meer verplicht worden! Er moeten minstens drie weken liggen tussen vaccinatie tegen gele koorts en cholera, zo niet vermindert de werkzaamheid van beiden. Het vaccin is geldig zeven dagen na toediening.

Nevenwerkingen van het vaccin zijn wel bekend: verlamming van het ruggenmerg, pancreatitis, hepatitis B, immuun ziektes, plotse dood, hartspieraantasting en psychiatrische afwijkingen. Het risico op nevenwerkingen is groter wanneer het vaccin samen gegeven wordt met het tyfusvaccin.

DIFTERIE

Naar aanleiding van een epidemie in Rusland wordt het risico op infectie voor reizigers uit onze streken schromelijk overdreven. Difterie is een weinig besmettelijke ziekte die vooral uitbreekt in een context van armoede en alcoholisme. Vaccinatie kan dan ook beter voorbehouden blijven voor wie zeer nauw contact met dergelijke groepen in besmette gebieden op het programma heeft.

GELE KOORTS

Gele koorts is een virusziekte die, net als malaria, door muggen verspreid wordt. Vooral Midden-Afrika en Zuid-Amerika worden getroffen door de ziekte. De W.G.O. telt zo’n 300 gevallen per jaar over de hele wereld. De ziektesymptomen treden op 3 tot 6 dagen na infectie. Meestal verloopt de ziekte goedaardig, als een soort griep. In de zeldzame gevallen waar het verloop ernstig is kan het sterftecijfer wel hoog oplopen. Voor een aantal landen ben je verplicht je te laten inenten, anders kom je het land niet in. Zelfs na reizen door besmet gebied kan een bewijs van vaccinatie vereist worden. De enige manier om vaccinatie te vermijden is dan... een ander land als reisdoel te kiezen. Oost- en zuidelijk Afrika bijvoorbeeld zijn meestal van de ziekte gespaard gebleven en eisen dan ook geen vaccinatie hiertegen.

Het vaccin wordt meestal in gespecialiseerde centra toegediend, en dit minstens tien dagen voor het vertrek. Dit moet genoteerd worden in een officieel vaccinatieboekje. Het getuigschrift is tien jaar geldig. Het gaat om een levend afgezwakt vaccin dat ingespoten wordt onder de huid. De werkzaamheid van het vaccin zou vrij groot zijn: 93% bij volwassenen, 60% bij baby's.

Het vaccin kan hersenontsteking veroorzaken, vooral bij baby's van minder dan 9 maanden. M.S. trad op bij een 22-jarige man na vaccinatie. Andere nevenwerkingen zijn veralgemeende netelroos, slijmbeursontsteking, geelzucht, zenuwontsteking, spierpijn en lichte koorts. Ongeveer een vierde van alle gevaccineerden vertoont reacties, en 11% heeft verspreide pijnen over het lichaam en koorts. Ooit werd ook gangreen vastgesteld in de gevaccineerde arm, enkele uren na de inenting. Vijf van deze patiënten gingen in coma en stierven. Toch zou volgens een andere studie toediening bij zwangere vrouwen geen effect hebben op de pasgeborenen.

Het vaccin wordt niet gegeven aan zwangeren (bij absolute noodzaak kan dit toch vanaf de zesde maand), aan kinderen jonger dan 12 maanden, aan personen die overgevoelig zijn aan de antibiotica neomycine of polymyxine B (Arylvax), bij verminderde immuniteit (kanker of kankertherapie, cortisonebehandeling, Hiv-besmetting).

HEPATITIS

Hepatitis A komt frequenter voor in de derde wereld dan bij ons. Of dit een reden is om systematisch te vaccineren is echter twijfelachtig. Een voldoende algemene hygiëne (stoelgang!) en voedingshygiëne zoals beschreven bij de algemene richtlijnen hieronder, en voorzichtigheid in verband met seksuele contacten (abstinentie of condoom!!) volstaan om het risico binnen redelijke perken te houden. Indien medische verzorging ter plaatse nodig is moet men zich er van gewissen dat enkel steriele wegwerpnaalden gebruikt worden voor injecties (desnoods zelf meenemen). Hetzelfde geldt ook voor hepatitis B en C en ...

Indien toch nog besmetting zou optreden kan men zich nog steeds antistoffen (gammaglobulines) laten inspuiten.

INFLUENZA

Het influenzavaccin heeft nog nooit zijn deugdelijkheid bewezen, evenmin op reis als bij ons. Mijden dus.

MALARIA

Malaria, de blijvende gesel van vele tropische landen, baart vele reizigers terecht kopzorgen. Een infectie met deze aandoening is geen lachertje. Wat kunt u zoal doen om dit probleem te vermijden?

1. Streken waar de ziekte voorkomt, vermijden als reisdoel;
2. U voorzien van een goed muskietennet en daar ‘s avonds bij zonsondergang onder kruipen (de muggen die de ziekte verspreiden, komen pas dan op de proppen);
3. Bovendien muggenmelk gebruiken, ook overdag;
4. Indien u in de steden blijft rondhangen zijn verdere maatregelen overbodig. Trekt u echter het land in, dan is chemische malariapreventie aan te raden. Een (of meerdere) anti-malariaproduct(en) moeten gestart worden voor vertrek en doorgenomen worden tot enkele weken na thuiskomst. Een probleem is dat er steeds meer weerstand ontstaat bij de muggen tegen deze producten, en zij geen absolute garantie meer vormen tegen infectie!
5. Het enige bestaande malariavaccin is onwerkzaam en dus af te raden.

MAZELEN / BOF / RUBELLA

In tropische landen kan men met deze aandoeningen in aanraking komen. Vrijwel iedereen heeft echter immuniteit hiertegen opgebouwd, zodat we geen reden zien om te vaccineren.

MENINGOKOKKEN

Meningokokken van groep A kunnen een zeer ernstige vorm van hersenvliesontsteking uitlokken. In Afrika komt de ziekte vooral voor in de gordel rond de evenaar, tussen december en juli. Er bestaat een vaccin dat aangeraden wordt aan mensen die in die gebieden in die tijdspanne in nauw contact met de lokale bevolking zullen samenleven. Voor bedevaarders naar Mekka is het vaccin verplicht. In alle andere gevallen bestaat er geen voldoende indicatie voor vaccinatie. Toediening moet gebeuren minstens 10 dagen voor het vertrek. Het vaccin blijft 2 jaar geldig.

Koorts kan optreden binnen de 24 uur na vaccinatie. Ook systemische reacties zijn waargenomen.

Tegenindicaties zijn koorts, overgevoeligheid voor fenol en zwangerschap.

PNEUMOKOKKEN

Deze bacteriën kunnen zware longontstekingen veroorzaken. Een vaccin ertegen staat nog in zijn kinderschoenen. Personen die zo zwak zijn dat dit vaccin nodig geacht wordt kunnen beter geen tropische reizen maken!

POLIO

Ook na het verdwijnen van de antistoffen blijft men voldoende immuun tegen polio. Herhaling van de inenting bij reizen is dus overbodig. Bovendien betekent men na een herhaling van het orale vaccin gedurende ettelijke weken een gevaar voor zijn omgeving doordat de virussen via de stoelgang de omgeving kunnen besmetten.

Het orale vaccin mag niet worden toegediend tijdens een acute darmziekte, tijdens een zwangerschap, bij overgevoeligheid aan neomycine, bij gebrekkige immuniteit of bij nauw contact met personen die een gebrekkige immuniteit hebben.

Indien ook het orale tyfusvaccin gegeven wordt moet hier minstens 2 weken tussen liggen. Het ingespoten poliovaccin mag niet bij mensen met een overgevoeligheid aan streptomycine.

TETANUS

Het risico op infectie is niet groter dan thuis. Reizen is dus geen reden om een herhalingsvaccin te geven. Men moet beducht zijn voor de typische overgevoeligheidsreacties die makkelijker optreden indien dit vaccin te vaak wordt herhaald. De minimumtijd tussen twee vaccins is 10 jaar, maar herhaling is normaal pas nodig na 20 jaar.

VLEKTYFUS

De ziekte bestaat uit een aantasting van de kleine bloedvaten door kleine bacteriën die overgebracht worden door teken, mijten, luizen en vlooien. Ze gaat gepaard met een rash of met een sjanker (ulcus) op de plaats van de beet. De symptomen kunnen zeer ernstig zijn en de ziekte kan zelfs fataal aflopen. Er bestaat geen specifieke preventie, en de behandeling bestaat uit antibiotica (tetracyclines) of een alternatieve aanpak.

ALGEMENE RICHTLIJNEN

• Drink in bedreigde gebieden enkel gekookt water of water uit gesloten flessen. Mijd ijsblokjes.
• Eet enkel gekookt voedsel. Mijd vers fruit of rauwe groenten, rauw vlees, zeevruchten en niet gepasteuriseerde melk.
• Zorg voor een voldoende inname van water en zout. Zorg dat je altijd middelen tegen diarree bij hebt.
• Mijd zoveel mogelijk de besmette gebieden.
• Mijd zo mogelijk injecties en bloedtransfusies wanneer de hygiënische omstandigheden niet voldoen.
• Wees bedacht op seksueel overdraagbare ziektes (abstinentie of condoom!).